Veri kavramının yanı sıra dijital dönüşümlerin hazılanmasıyla “açık veri” (open data) kavramı hayatımıza girdi. Bu yazımda açık veri nedir? sorusunun cevabına ve bu kavramın nasıl ortaya çıktığı konusunda bilgi sahibi olacağız.

Açık Veri Nedir? Açık Verinin Tanımı

Üzerinden telif hakkı bulunmayan, serbestçe erişim kullanma, işleyip paylaşabilme iznimizin olduğu verilere açık veri denir. Burada “açıklık” kavramı birbirinden bağımsız kişi veya oluşumların birlikte çalışabilmesinden gelir. Bu da farklı veri setlerinin yan yana konarak analiz edilebilmesini sağlar.

Bir verinin “açık veri” olması için mutlaka ücretsiz ve kolay erişilir olması gerekir. İkinci önemli nokta ise “kolay kullanılabilir” olmasıdır. Yani veriyi alan bir kişi o verilere bakarak bir şey anlamıyorsa bu da “açık veri” kapsamına girmez.

Açık veri hakkında “Daha detaylı türkçe bir tanım istiyorsanız işte size türkçe güzel bir kaynak: Açık Veri El Kitabı.

Açık Veri Nasıl Ortaya Çıktı?

Aslında açık veri 1940’lı yıllarda Robert King Merton tarafından popüler hale getirilmiş. Yapılan bilimsel araştırmaların sonuçlarının insanlığın gelişmesi amacıyla şeffaf olarak paylaşılmasının önemini ortaya koymuş. Bu fikrin yansıması günümüzde de elde edilen verilerin dijital ortamlar üzerinden paylaşı olarak gündeme gelmiştir.

Internetin gelişimiyle veri paylaşımının teknik olarak da kolaylaşması ve bu konunun öneminin bazı öncü gruplar tarafından gündeme getirilmesinin ardından ABD eski başkanı Obama “Memorandum on Transparency and Open Government” isimli muhtırayı imzalayarak açık veri kavramını kendi ülkesi adına başlatmış oldu (21 Ocak 2009). Böylecek data.gov web adresi doğmuş.

Açık Veri Örnekleri

Her türlü bilgi açık veri olabilir. Özellikle devlet ve kamu kurumlarının şeffaflaşmak adına paylaştıkları açık veri örneklerinden bazıları şöyle; nüfus bilgileri, seçim sonuçları, ekonomi verileri, eğitim verileri, finans verileri örnek olarak verilebilir.

Açık Veri Nasıl Paylaşılır?

Günümüzde veri alışverişi yöntemleri oldukça gelişmiş durumdadır. Buna bağlı olarak açık veri paylaşımı için en çok kullanılan yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:

• Web sitesinden okunabilir bir formatta dosya olarak sunulabilir. Örneğin excel, csv, xml, json, txt dosyası gibi (veya bunların sıkıştırılmış versiyonları. zip, tar gibi).
• Anonim erişimi bulunan bir FTP dosya sunucusu üzerinden yukarıdaki formatlardan birinde paylaşılabilir.
• Yine bu dosyalar torrent adı verilen paylaşımlı ağlan üzerinden açık hale getirilebilir.
• Dosya ile paylaşım yerine, uygulama programlama arayüzleri (API ler) aracılığıyla da erişime sunulabilirler.

Açık Verinin Önemi

Açık veri nedir sorusuna cevap vermeye çalıştım. Peki açık veri neden bu kadar önemli? Türkiye açık veri konusunda nerede? “Açık Verinin Önemi ve Temel Faydaları” yazımı okuyarak bu konulara erişebilirsiniz.

Not: Kapak resmi https://libraries.mit.edu/ den alınmıştır.